HAKİMİN YASAKLI OLMASI NE DEMEKTİR?
Roma hukukundan bu yana hakimin tarafsız olamayacağı varsayılan veya kuvvetle muhtemel görülen hallerde hakimin davaya bakması yasaklanmıştır.HMK madde 34’te hakimin yasaklı olduğu haller sınırlı sayı ilkesine göre tahdidi olarak sayılmıştır.Bu hallerin varlığı halinde kanun koyucu hakimin tarafsız davranamayacağını bir karine olarak kabul etmiştir ve bu hallerin aksi ispatlanamaz.
Kıyas ve yorum yöntemi ile sayılan sebepler genişletilemez.Bu sebepleri şu şekilde sıralayabiliriz;
1-) Hakim kendisine ait olan doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgilisi konumunda bulunduğu davalara bakamaz. (Bu kural roma hukukunda hiç kimse kendi davasının hakimi olamaz ilkesinin günümüze yansımasıdır.)
2-) Aralarındaki evlilik bağı kalksa bile eşinin,
3-) Kendisinin veya eşinin alt soyu veya üst soyunun,
4-)Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanların
5-) 3. derece dahil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalksa dahi kayın hısımları bulunanların davalarına,
6-) Nişanlısının davasına ( ispatı zordur.)
7-) İki taraftan birinin vekili,vasisi,kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada hakim çekinmek zorundadır. ( istinkâf etmek )
– Her iki taraf yazılı olarak açık bir surette yasaklılık sebebi bulunan hakimin davaya bakmasını istemiş olsa dahi hakim çekinmek zorundadır.Zira yukarıda sayılan yasaklılık sebepleri kamu düzenine ilişkindir.Tarafların bu hususlarda tasarruf etmeleri mümkün değildir.
– Hakim yasaklılık sebeplerinin varlığı halinde tarafların talebi olmasa dahi kendiliğinden çekinmek zorundadır.Hakim çekinmez ise taraflar hakimin davaya bakmasının yasak olduğunu ileri sürebilirler.Çekinme kararı usule ilişkin nihai bir karardır.Bu kararın verilmesi ile birlikte hakimin dava dosyası ile ilişiği kesilir.HMK’ya göre davaya bakması yasak olan hakimin yasaklılık halinin doğumundan sonra yapmış olduğu bütün işlemler üst mahkeme kararı ile iptal olunabilir.
– Buna karşılık davaya bakması yasak olan hakimin vermiş olduğu hüküm ve kararlar her halde iptal olur.Ayrıca bu halde hakim yargılama giderlerine mahkum edilebilir.
– Tek hakimli mahkemelerde hakim çekinme kararını kendisi verir.Toplu mahkeme ise ilgili üyenin oylamaya katılmaması suretiyle karar verir.
– Çekinme kararına karşı bir üst mahkemeye başvurulabilir.
– İlk derece mahkemesi kararlarına karşı kararın tebliğinden itibaren parasal sınırın aşılması halinde BAM ( Bölge Adliye Mahkemesi )’da istinaf başvurusu yapılabilir.Bu başvurular üzerine BAM’ın vereceği kararlar kesindir.
Hakimin yasaklılığının avukat tarafından ileri sürülebilmesi için HMK madde 74 uyarınca avukatın vekaletnamesinde özel yetki bulunması gerekmez.Çünkü hakimin yasaklılığını ileri sürmek vekâletin kanuni kapsamına dahildir.Avukatlık kanunun 13. maddesine göre hakimin eşi,kan veya kayın hısımlığı itibariyle alt veya üst soyu 2. dereceye kadar hısımlarından olan avukat,o hakimin baktığı dava ve işlerde avukatlık yapamaz.
