AİLE HUKUKUNDA ARABULUCULUK
ÖZET
Bu çalışmada arabuluculuk kavramının aile hukukundaki her uyuşmazlık için elverişli olup olmadığı açıklanmıştır. Aynı zamanda aile içi şiddet kavramının yer aldığı uyuşmazlık durumlarında arabuluculuğa engel olunmasının nerelerde düzenlendiği incelenmiştir.
ANAHTAR KELİMELER: Aile hukukunda arabuluculuk, HUAK, aile hukuku
GİRİŞ
Gelişen toplum ile mahkemelerin yoğunluğunu azaltmak için 2012’de arabuluculuk kavramı alternatif uyuşmazlık çözümü olarak Türkiye’de uygulanmaya başlanmıştır. Arabuluculuk kavramını tanımlamak gerekirse tarafların içinde bulundukları sorunu tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile mahkemeye gitmeden veya mahkemenin yönlendirmesi ile çözüm bulma yöntemidir. Günümüzde iş hukuku uyuşmazlıklarında başvurulması zorunlu hale getirilen arabuluculuk, aile mahkemelerinde de yerini almaya başlamıştır. Aile hukukuna girmesi ile birlikte uygulanabilir olup olmadığı tartışma konusu olmuştur.
AİLE HUKUKUNDA ARABULUCULUK
‘Aile yargı sistemi farklı mesleklerden birçok kişi ve kurumun sistemin hedeflerini tutturmak üzere bir arada ve eşgüdüm halinde çalıştığı bir ağdır’ (Adalet Bakanlığı, Aile Yargı Sistemi Denetimi, Davranış Kuralları, Londra 2010)
Aile Mahkemeleri Kanunu’na göre, uyuşmazlıkların sulh dışında arabuluculuk yoluyla da çözümlenmesi mümkündür. Aile Mahkemeleri Kanunu’nun 6. maddesi uyarınca hâkim bizzat kendisi arabulucu olarak tarafları uzlaştırabileceği gibi m.6/2’de belirtildiği gibi belli uzmanlardan yardım alarak da gerçekleştirebilir. Hâkimin doğrudan ya da uzmanlar yardımıyla tarafları arabuluculuk yoluyla uzlaştırabilmesinin dayanağı ayrıca Medeni Kanun’un 195. maddesinde belirtilmiştir.
Aile birliğinin korunması toplumun yapısı için önemlidir. Aile birliğini koruyamayan bireylerin boşandıktan sonraki durumları özellikle çocuğun durumunu onun psikolojisine zarar vermeden belirlemek önem arz etmektedir. Aile hukukunda arabuluculuk kavramının amacı ise ayrılmak isteyen bireylerin boşandıktan sonraki koşulları tarafsız üçüncü bir kişi yardımı ile belirlemektir. 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda, aile uyuşmazlıklarında arabuluculuğun uygulanabileceği belirtilmiştir.
İstanbul Sözleşmesi’nin 48/1. maddesinde taraf devletlerin sözleşme içinde yer alan şiddet eylemlerini zorunlu alternatif uyuşmazlık çözüm süreçlerinin yasaklamış ve gerekli tedbirleri alması gerektiğini ifade etmiştir. Arabuluculuk Kanunu’nun 1/2. Maddesinde; ‘Şu kadar ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir’ denilmek suretiyle aile içi şiddet içeren olaylarda arabuluculuğun mümkün olmadığını açıkça ifade etmiştir. Aile içi şiddet kavramından neyin anlaşılması gerektiği Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununda (HUAK) açıklanmamıştır. Ancak, Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin (İstanbul Sözleşmesi) 3’üncü maddesinin b bendinde aile içi şiddet tanımı yapılmaktadır: ‘Aile içerisinde veya hanede veya mağdur faille aynı evi paylaşsa da paylaşmasa da eski veya şimdiki eşler veya partnerler arasında meydana gelen her türlü fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik şiddet eylemi anlamına gelir.’ 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’unda ev içi şiddet tanımı yer almaktadır. Ev içi şiddet kavramı aile içi şiddet kavramından daha geniş olup HUAK’a göre uyuşmazlıklarda uygulanması mümkün değildir.
6325 sayılı Kanun’un Aile Hukuku uyuşmazlıklarındaki uygulanabilirliği esas olarak mali konularla sınırlı görünmektedir. Buna göre henüz nişanlılık aşamasında, hediyelerin iadesi ve nişanın bozulmasında tazminat meseleleri, ayrıca mal rejimi sözleşmesi yapmak, tarafların üzerinde serbestçe tasarrufta bulunulabilecekleri meselelerden olup, arabuluculuğa elverişlidir.
SONUÇ
Tarafların iradesi ile yaşadıkları uyumsuzluk durumunu üçüncü tarafsız bir kişi ile Arabuluculuk sözleşmesi imzalanarak yapılabilir. Uyuşmazlıkların sulh dışında arabuluculuk yoluyla da çözümlenmesi mümkündür. HUAK’a göre aile hukuku anlaşmazlıklarında da kural olarak uygulanabilir. Aile içi şiddet kavramının yer aldığı durumlarda uygulanamayan arabuluculuk mali denetimlerde uygulanabilmektedir.
KAYNAKÇA
- Bozdağ, Gonca Gülfem (2016) ‘Arabuluculuk ve Arabuluculuğun Ebeveynler Arasındaki Uluslararası İhtilaflarda Uygulanabilirliği’ Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XX, Sa. 1
- Demir, Şamil (2004) ‘ Arabuluculuk Nedir?’
- Demircioğlu, Reyhan (2018) ‘6325 Sayılı Kanun’un Aile Hukuku Uyuşmazlıklarında Uygulanabilirliği’ Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, Ankara
- Karagözoğlu, Nursen (2017) ‘Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğa Elverişlilik’ Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Parkinson, Lisa, (2014), Family Mediation (Appropriate Dispute Resolution in a New Family Justice), System,3.baskı, Thomas Street Bristol, , (T.C. Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Başkanlığı (Ocak 2018), Çeviren: Yücel, Yonca Fatma (editör) , Ocak 2018, Yeni Adalet Sistemine Dair Uygun Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Sistemi, 3.Baskı,) sf.40
- Uşan, Fatih, (2018) ‘Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu’, Ankara
- Uyumaz, Alper ve Erdoğan, Kemal (2015) ‘Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları’ D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:17 Sayı:1 s.119-169
