BEYAZ YAKA SUÇLARI (WHITE COLLAR CRIME) NEDİR?
Bir toplumda mevcut olan ve toplum için zararlı veya tehlikeli olan eylemlerin, hukuk kuralları ile yaptırımlara bağlanarak engellenmeye çalışıldığı hareketler suç olarak adlandırılır. Suç kavramı tek yönlü olmayıp şahıslara karşı veya mülklere karşı işlenen suçlar şeklinde sınıflandırılabilir. Şahıslara karşı işlenen suçlar genellikle darp, saldırı, tecavüz, taksirle adam öldürme, hakaret, iftira, cinayet şeklindedir. Mülke karşı işlenen suçlara ise hırsızlık, soygun, zimmete geçirme gibi örnekler verilebilir. Hem şahsa karşı hem mülke karşı suçlar da yağma veya dolandırıcılık, hile gibi yollarla işlenen suçlardır. Bu metinde bahsedeceğimiz beyaz yaka suçları işlenirken şiddet unsurlarına başvurulmadığından kişiyi bedensel olarak bir zarara uğratmazlar. Beyaz yaka suçlarının mağdurları yalnızca ekonomik zarara uğrar.
Beyaz yaka suçları teriminin nasıl ortaya çıktığı incelenecek olursa bu terim ilk defa 1939 yılında Edwin Hardin Sutherland adlı bir bilim insanı tarafından ortaya atılmıştır. Sutherland’in beyaz yaka suçları kavramını ortaya attığı tarihten öncesine kadar suçluluk ve suç işleme eylemleri üst kesimdeki saygın, sosyal itibarı fazla olan kesimlere ait olarak değil, alt sınıf olarak görülen düşük bütçeli sınıflara ait bir eylem olarak kabul ediliyordu. Bu suç türünün ortaya atılmasından sonra kişinin paraya ihtiyaç duyduğu için suç işleyeceği şeklindeki düşüncenin önemi geri planda kalmıştır.
Sutherland, beyaz yaka suçu kavramını üç temel ilke altında tanımlamıştır;
- Bu suç tipi hukuk kurallarını ihlal edici bir niteliktedir. Bu nedenle beyaz yaka suçları gerçek birer suç olarak kabul edilmelidir.
- Suç işleyen topluluk yalnızca fakir veya zayıf karakterli kişilerden oluşmaz.
- Beyaz yaka suçları “Farklılıkların Birleşimi” teorisidir.
Sutherland’a göre bu suç tipine “Beyaz Yaka” denilmesinin nedeni ise suçu işleyen kişilerin bankacılar, kamu görevlileri, üst düzey şirket çalışanları gibi beyaz gömlek giyen meslek gruplarından olmalarıdır. Diğer bir şekliyle beyaz yaka suçları, mesleği ve saygınlığı sayesinde sosyal itibara sahip olan kişilerin görevleri esnasında veya görevleriyle bağlantılı olarak işlediği suçlardır. Nitekim beyaz yakalılar meslekten bağımsız bir suç işlediğinde bu suç beyaz yaka suçları kapsamında değerlendirilemez. Sutherland beyaz yaka suçlarının neler olabileceğine ilişkin açıklamalar da ortaya koymuştur. Bu açıklamalara göre piyasa dolandırıcılığı, mali bilançolarda yanlış veya yanıltıcılık, hileli iflas, rüşvet, yolsuzluk gibi iş dünyasında sıklıkla görülen suçlar beyaz yaka suçları kapsamındadır. Günümüzde ise beyaz yaka suçları bakımından aynı değerlendirilmeler yapılmakta ve beyaz yaka suçları kapsamına borsada görülen dolandırıcılık faaliyetleri, ihaleye fesat karıştırma suçu, yanlış veya yanıltıcı reklamlar, şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi suçu, vergi suçları (vergi kaçakçılığı vb.) gibi suçlar da dâhil edilmektedir. Yukarıda beyaz yakalıların bankacılar, kamu görevlileri, üst düzey şirket çalışanları gibi mesleklere mensup kişiler olduğundan bahsetmiştik. Kamu görevlileri tarafından millete ve devlete karşı işlenen beyaz yaka suçlarının neler olduğu ele alınacak olursa bu suçların görevi kötüye kullanma (TCK m. 257), zimmet suçu (TCK m. 247), rüşvet suçu (TCK m. 252) ve irtikâp suçu olduğunu söyleyebiliriz.
Beyaz Yaka Suçlarının Tespiti ve Önlenmesi
Bir işletmede meydana gelebilecek beyaz yaka suçlarına karşı alınabilecek en etkili önlem işletmenin kuvvetli bir iç kontrol yapısının bulunmasıdır. İç kontrol yapısı, defter ve kayıtların denetlenmesi yoluyla sağlanabilir. Zira beyaz yaka suçları gizlilik ve aldatma türünden suçlardır. Kuvvetli iç kontrol yapısının sağlanması ile kişilerin işledikleri suçlar sonucunda yakalanma riski oldukça yüksek olacaktır.
Bunlara ek olarak her türlü suçun önlenmesinde olduğu gibi beyaz yaka suçlarının önlenmesinde de toplumun eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi önemli bir faktördür. Ayrıca bir işletmenin çalışanlarının işletmeye sahip çıkmasını ve sadık kalmasını amaçlayarak işletmenin kayba uğraması durumunda kendilerinin de zarar görebileceği konusunda bilgilendirme yapması gerekir.
KAYNAKÇA
Balan, Arzu (2017) ‘Ekonomik Bir Suç Olarak Sermaye Piyasası Kanununda Düzenlenen İşleme Dayalı Piyasa Dolandırıcılığı Suçu’ (Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı
Kasap, Murat (2013) ‘Beyaz Yaka Suçları Ve Finansal Yolsuzluklar’ Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, ss.143-167
Mengi, Tarhan, Banu (2009) ‘Beyaz Yaka Suçları Ve Bir Uygulama’ (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Muhasebe Finansman Bilim Dalı
< https://www.isvesosyalguvenlik.com/beyaz-yaka-suclari/ >
